talawas chủ nhật

 
Thơ :: 01.10.2006
Thường Quán Dấu nước
Thuong Quan
Thường Quán
(Ảnh: Nguyễn Đăng Ngọc Quỳnh)

“Nghệ thuật trước hết là mời gọi sự ý thức về khoảng cách”, Thường Quán từng viết như vậy, và “Dấu nước” trước hết là ý thức về khoảng cách, khi bài thơ chọn một lựa chọn khó: dùng quá khứ như một giãn cách mang lại ý nghĩa cho thực tại. Cũng chính Thường Quán từng viết, “thơ là huỷ hoại những giá trị ban đầu của chữ, phá vỡ tính ổn định của nó, để tạo những phản ứng mới và bất ngờ” (“Những mảnh vỡ ý nghĩ về thơ”), và “Dấu nước” là một thực thi triệt để ý thức tiên đề đó. talawas chủ nhật kỳ này giới thiệu với bạn đọc tác phẩm “thơ trong thơ” của Thường Quán.
talawas chủ nhật

Thường Quán

Dấu nước

 

in memoriam anh phùng quán,
tặng hai anh lê đạt & dương tường

và sau tuần 49 của mẹ


I.

Về trong nước nôi
bóng cờ đại hành phai sắc
cành si vục đầu uống ngớp sóng gió đánh

quá trưa trán người rễ lạnh
dòng nước toác rãnh ngực cà phê xốc mạnh
tiếng dâu da Em đã là giấc thức
tôi tiếc sự trễ muộn
của một người, bước
chưa được tới ngưỡng cửa
quên một lời, ngó
chẳng phải vì tham luyến

Ngấn rêu thẫm
Vệt ố bồ hôi
Sớ vải vò thưa
ẩn nách áo

Cánh chao qua vòm tố tâm
Ngày là của sự mỏng
thế giới lưới rào thưa những du khách ba lô ngày nắng
chẳng ai gọi ai đường trùng lặp cầu thang trôn ốc thẫm
bên trong một căn phòng ba mảnh guernica đèn treo trần bóng chính tâm


Bác phu đen hơn một gốc sữa
những em bán báo chát chát lột vỏ cây
tôi chưa được trần đất sơ sinh
trời cao đã

Đội cho tôi một chiếc nón
mặc cho tôi muốn đi đầu trần
qua năm cửa

Về thăm mẹ, mẹ ngồi bán hương then, vàng giấy, và bọ nhặng,
vẫn mãi trên một thềm nước soi bóng yên tĩnh
xa xa một chiếc tháp nước

Chiếc tàu điện màu nâu ngày mẹ mười bảy
một bàn chân víu thềm cửa chuyến tàu đầy
một bàn chân đánh rơi guốc

lơ lửng lơ xanh giữa thịt da và không khí
những thi sĩ thôi, bao nhiêu giày vò
những anh thất tình đi làm chính trị

Chiếc tàu dưới nước
buổi sáng bàn giao
công nhân và mây mai-a quần xanh
nông dân mai-ô trước khi hiện thực lửa

Mẹ hai mươi mẹ can đảm của brecht
mẹ ba mươi mẹ vạch ngực trần dỏng mảnh rám nâu quá delacroix
mẹ bốn mươi góa phụ
mẹ năm mươi ngồi bán đậu phụ và rang lạc
trong giấc mộng sau thời hỗn độn lão trị con là khuôn mặt trẻ mãi

trong tấm hình sau bài vị
trên bàn thờ non nước sinh thái
ô nhiễm con trai mãi

Người ta đi vào nhà chiêm ngưỡng chiếc huân chương
những chiếc áo ủi hồ bên gối và cửa trưa không khí
một sợi dây nôi hay một nửa chiếc dây thừng
cột bằng tơ đỏ

Các anh muốn khoe cả những chiếc lọ rơi
những đứa em nho nhỏ nằm trong nước biển
dù mẹ từng nhiều lần nói: thôi

fóc-môn-đi-hai là chất nước gì
hóa chất da cam và những bài hùng ca ê-píc ba bốn
thôi các anh.

Chuyến tàu trong nước
Bọt tăm vàng đâu chỉ là những đứa con
mà là cả một giời hoa cỏ, một sinh ra

Một lần trên đất này, chín tháng giú calcium cho chín tới
Những bước chân nho nhỏ trắng hồng
Những bông hồng, mỗi bông thiên thu một con mắt

Câu ấy con nói gì, ghi trên mộ bia ai?
Xứ này bia mộ chỉ vắn tắt
Ba chữ và hai gạch nối số

Con về thì giấy tờ
Coi chừng mất, quà cáp làm gì con
Không yên cũng theo chỉ thị các anh ngồi yên đó

Buổi trưa người ta mở máy bỗng dưng hồi phục văn cao
Tôi đi đứng tố tâm khi mẹ ra phố chạy gạo
Những bông gạo đỏ hồ gươm



II.

Người ta đi đâu mà xe dream
Con chỉ muốn một xe lão khổ
Bên một anh râu tóc bạc phơ
Về yết kiêu về số 9
Phố nhà thờ như 95
với requiem với hồ cầm
trưa cả biển lorca và nắng

Người ta chạy đâu thế vận gì
Cơ hội trong chính trị bộ cơ chứ
Charlie chaplin và brothers marx

Bao nhiêu là tiếng cười
Bao nhiêu là hy vọng
Bao nhiêu humanité
Nhân phẩm

Những trang báo kinh tế thị trường đã có giá hối suất đồng đô
Bài thơ của paz, vuelta / trở về, lại thích ứng:
trở về đâu cũng chợ
cũng rạp hát bóng, cũng diều hâu, chim ưng nhỏ

Centaur không thổi lửa phục hưng mà phù phép tung hứng
Marlboro cao bồi ung thư phổi, heineken tránh rượu nội sơ gan
Kodak minolta fujii văn hóa máy ảnh du khách japanese, đáp ứng

Global village làng toàn cầu: to buy or not to buy
Cái gì bán được thì bán
Cái gì cũng có giá
Mẹ nói gì

Mẹ lại ra ngồi vào vị trí cũ
Bên thềm nước á và phi châu
Những cọng cỏ bông xòa hột đau mắt

Những cây dương còi khói xăng pha quá nhiều nhớt
Không ai đọc thơ nữa lại nhớ bolsa mai thảo
Dạo ấy ở sài gòn thi sĩ bùi giáng chưa lá cây làm thinh

Mây vĩnh điện duy xuyên vẫn trà bồng
Senegal ma rốc lê dương
Lính săng đá thương hàn mồ hôi bóng nhẫy

Con sinh ra sau điện biên
Khoảng phan khôi bắt đầu thấy tóc thưa & trắng
Phùng quán yêu cầu yêu ai

Cứ nói là yêu.
Trung quốc sau hồ phong trơ một gốc cột ngựa lỗ tấn.
trần dần ở phố sinh từ con chó mực nghe mưa.
hoàng cầm mỵ nương mộng áo đúc màu da: tối bầy gió nổi
chắn song không cứ bắc ninh

Hay cả nước đoàn đàn mộng mị băng chìm roi lửa bấp bềnh
hữu loan, phùng cung, chu ngọc, hoàng tích linh
những ô cửa viết thâu đêm cho kíp trang báo vỗ

Ai báo chạy trên đường? chân trời rợ vết thương
Mang từ cải cách ruộng chưa liền, cô quả
Em nhỏ đi. chéo nghiêng, hình cập nhật

Ót gáy, áo vá miếng hình than, ngày chưa kịp tối giản
Tháp ba lê công xã ngực chưa bày
Khuyên cổ thượng hải hàng đào tai một bông hoa nuôi đảng

Bấm đèn bin vào con ngươi giọng rồ sen đầm hỏa lò
Xé toạc lưng, trói ngoặt, giày săng đá, khuya bữa trước
Đêm 50 khuya nay cánh đồng đuốc rực: gân đen mặt làng cực lực
trẻ nhỏ tan xiếc bóng âm âm chỉnh phong, một hai người làng còn quỳ

Liên hoan vàng khúc múa xắn tới nửa bắp
Ngấm nghím ra về loạc xoạc gấu cỏ ma
vào trong tối xanh không ai một tiết

Lặng lẽ cái thấy sao trời xoay xoay
Vần từ một cái rét hàn thực quân phiệt nhật
Xoáy vào hồng hào tiêu thổ lửa đánh tây
Mẹ chị nồi gang nuôi trầm lực

Giấu tinh anh như giấu vú ngực qua những trận càn
hông rạ chợ một giao liên tiền trạm
trán thanh niên đừng chào chào mẹ nước chúng con đây
rồi sông tinh lại đuối nghẽn coi chừng trong mây tan tiếng rồ hoa quảng

Vào lớp lang áo đại cán chỉnh phong
trận gió diên an mắt xếch, ngược, ngựa, lừa,
người người đi, lầm lầm độc đạo
sao băng không riêng tinh vệ, như mưa

Trận gió hàn mây kéo tới tận chiều
xếp cái triêu vân đông pha
chào tiếng đồng chí

Bắc nam môi răng, quàng quấn phu la mao tuyển
tuyến xe đi liên tu, bần cố, phú hào
tận đông tự động ngôn ngữ một cánh đồng mót trẻ
người cày, anh còn tin tức mẹ

Anh ở tashkent mơ bông tuyết mat-xcơ-va hoa đào hoàn kiếm
Những cánh đồng nước nga sao vẫn lạnh thưa
Dây mã vĩ treo trên khúc hồ cầm shostakovich
Giàn gỗ, tiếng xuổng lấp đất, rừng bạch dương

Đi hàng đơn, vào được mùa, đám cưới chính thống giáo, hay đám tang
Mà áo đen rách dài một đoàn lặng lẽ bóng và tóc rơm
Trường kiếm cô dzắc, lạnh cái thấy

Maia một. essenin một. thơ ở trán, mang tai và cổ
Pasternak hậu hamlet như thú vào chuồng
Isaiah berlin đã gặp akhmatova. đức quốc xã đã đổ.

Thơ ghi trên vỏ bạch dương
Cạp vào vải thô khi ra tuyến leningrad
Hay thơ đọc nhập tâm
Đọc xong là đốt

Ở số 44 fontanny dom
Cửa sổ để mở tới sáng ngày
Gương mộng thấy gương
Tĩnh lặng đứng canh phòng tĩnh lặng

"Anh nói gì tolstoy vĩ đại à?
Tại sao anna karerina phải đúng áp lực xã hội, phải chết?
Đạo đức dễ giả, turgenev là thẩm mỹ hệ của các sir ngồi hút xì gà
Anh hãy đọc đốt và ô-sip"

Không lui một mảy may, thơ
Là từ bao bì, tro than, rác phố. nói thế
Rồi cũng phải tụng ca hòa bình, không thì

Những lev những con trai ta không sống
Ngài thấy không tôi là mẹ
Mà xit-ta-lin của chúng tôi thì không

Buổi trưa hội nghị đảng lần thứ hai mươi
Thanh tâm tuyền hai mươi, lê đạt chưa ba mươi
Chưa đi chăn ba mươi con bò, bùi giáng chưa cháy nhà

Cả nước chưa vào cuộc phần thư lần nhất
Tôi với mẹ còn những buổi trưa
Tiếng còi tàu lên cao nguyên, lửa rúc, trên mặt biển, một váng



III.

Bốn mươi, tôi về thủ đô xập xình
Uống ly bia nhạt mở sổ tay hà nội
Tối đường kiền kiền cát-to gi-dzê tây du lịch đạp xe đạp
Phố cổ đạo diễn trần văn thủy cho đúng ba địa chỉ

Đường arbat có phố nhà đoan?
Bót cảnh sát, và nay trạm công an, khuôn mặt lạnh lạnh hà nội
Cánh phượng bay thôi hãy nghĩ như là còn một thành tri phương

Tình nào cũng điên, thơ nào cũng thực
Chị nào sinh ra cũng là phát lưu
Anh kiêu binh làm gì

Tôi cảm ơn mẹ suốt thời trẻ
Cứ nhắc về một nơi chốn đã mất
hát ca dao quảng bình hà tĩnh
Buổi trưa bên hông một xóm đạo tam tòa đà nẵng

Trong khi pittsburg các công nhân da đen
Và những kỹ sư da trắng
Đang ráp hỏa tiễn (& súng thompson)
Còn liên xô của những chương trình và kế hoạch năm năm
thì khẩn trương (ak không kém)

chiến tranh lạnh việt nam nhiệt đới
nóng và ẩm (các du khách ba lô phải chuẩn bị: các khách sạn một sao hà nội không có air conditioner)
lonely planet, tropic warnings: mosquitoes & cockroach

ghi vào sổ tay: Điều phải làm việc phải làm (không gấp):
đề nghị nhà lonely planet thêm vào mục nên tránh
Liên hệ với giới viết. chữ nguy hiểm.

Có là ba tộc như nguyễn trãi truyền thống
Hay 30 năm như giai phẩm tiền hiện đại
Đổ tất cả cho đàn bà (thị lộ) cho rắn


IV.

Về trong nước nôi
Sự thực và bóng ảnh phản dội
Âm ngân vang, sự im, tiếng nước trong
Lau sậy mùa hạ đã lấy hết màu xanh, thân rỗng ruỗng
Gió phế đá cũng

Như ai đục ra từ phế tích chùa đình
Đặt một tảng
Sự thiêng đem ra giữa chợ

Ngồi dưới mái vô thừa nhận
Tan nát vô thừa nhận
Bác phu xe nói hài cốt mỹ có giá nhất
Giá như chưa già lại sẽ vào bãi trắng bảo ninh

Về trong những kiếm tìm
Ai cũng kiếm ai cũng tìm
Không ai giống ai
Bóng ngày thu mây nổi trên thềm lúc đậm lúc nhạt

Lúc biến mất, trầm đục như con thằn lằn
Buổi tối trên một chiếc gác gỗ sau trường bưởi
Kêu chạch liềm trăng

Ngồi, viết bi gạch chữ chia tay với thi sĩ
Thi sĩ sớm mai hốt hoảng nhìn trăng cháy kêu, chết!
Chúng ta đi kịp không?

Có bao giờ kẻ lạ ấy tới kêu mà chúng ta kịp đâu anh
Về tháng ba đã không kịp.
Tin báo trên bàn thờ rượu hâm hấp nóng uống rạt
Nghe ai kêu tên

Thành cửa gió chạy mấy nét trầy trên gỗ cũ đã phai
Giấc mộng một thân cá mèo ăn núi non nhìn xuống thấy cả
Vậy mà hôm cùng chị ra gò cỏ nổi cắt cỏ đốt hương xong mới biết nhầm mộ

Đông hay tây? bắc hay nam?
Chỗ về thăm thẳm trẻ con hát
Mây lưỡng tính, trời trung tính

Khi rời thành phố ngồi bần thần
Nhớ buổi chiều đã thành cổ tích
Chuông reo dương tường bỗng yết kiêu đúng giỗ, như xui gặp

Như đã hẹn. đúng rồi, thơ là giao ước
Với linh hồn, với thân xác mẫn cảm,
Với lá cây

Thành cửa gió chạy bach trong vắt trong tròng kiếng ve chai
Những đêm trang mưa thấm kẻ viết nhìn lại: lạ
Ngoài ấy xóa hết
Chỉ công nhận thăm thẳm.

Những tái bút khoảnh khắc
Những phụ chú gạch xóa
Thứ luyến đắm phù du như vệt sáng chạy dọc
Tường vách lầu cổ lim sấu tàng già đèn đứng cực lực trăm watt đã tạ
Tắt ngấm mọi chứng minh

Testaments với chứng từ: xơ giấy dó nát
Nước đêm qua thấm ố trang vàng
Là người sinh ra, được
Không ai đòi hỏi gì

Trời đất lịch sử thời gian
Để dấu ra sao trung thực vậy.
Sự trung thực của nắng sáng trong vỏ chai
Thuỷ tinh, nước vơi trong, nắng mở cửa mả, sớm mai thức


Ngồi trên thềm nhân chứng gấp nghìn thơ, thành phố uốn vặn này còn mẹ
Phế tích tự sơ sinh
Mẹ cho con đi trưa ngày đã quá, chữ si cành xám mộ người.

Hồ Gươm 7/1997
Melbourne 9/2006


© 2006 talawas

Thường Quán sinh 1956 tại Đà Nẵng, hiện sống tại Melbourne (Úc), thành viên nhóm chủ trương website http://damau.org.

Tác phẩm: Thơ, tiểu luận đăng phần lớn trên các tạp chí văn nghệ ngoài nước như Văn Học, Văn, Hợp Lưu, Thế Kỷ 21, Tập Họp, Việt, Nhân Văn, Quê Mẹ, Diễn Đàn, Tiền Vệ, talawas, Damau.
Thơ Anh ngữ đăng rải rác ở The Age Saturday, Meanjin, Heat.
Bài mới nhất: "They" (Tuyển tập: Best Australian Poetry 2006, ed. Dorothy Porter)
Tác phẩm đã xuất bản: Ngoài giấc ngủ (Nhà xuất bản Văn Nghệ California, 1990)

gui bai Gửi bài này cho bạn bè    in baiIn bài